Taalkunde in ons hoger onderwijs? Naar een Vlaams Actieplan voor de Talen!

De talenrichtingen in ons hoger onderwijs hebben te lijden onder een tanende belangstelling. De afgelopen 10 jaar verloren zij zowat 40% van hun marktaandeel. De opleidingen Nederlands aan onze universiteiten verloren ruim een kwart van hun studentenaantallen. De cijfers? Van 107 in 2013 naar 82 dit academiejaar in Gent (da’s 23% minder), in Leuven over dezelfde periode een daling van 146 naar 107 (of -27%) en ook Antwerpen verloor 24% aan inschrijvingen. In het Vlaamse hoger onderwijs waren er dit jaar in het totaal nog 3.055 studenten in een opleiding taal- en letterkunde, komende van 4.193 in 2012-2013.

Als je dan ziet dat men in het katholiek onderwijs een uur beknibbelt op het aanbod Nederlands, dan stel je je toch de vraag of we zeker in het secundair de belangstelling voor het Nederlands niet sterker moeten aanpakken dan we nu al doen. In Nederland bakt men het nog bruiner, daar schrapt de Vrije Universiteit Amsterdam in de uitgevershoofdstad van het Nederlands taalgebied zelfs de volledige opleiding Neerlandistiek. Vooral dit laatste gaf aanleiding tot tal van krantenartikelen én ook commentaarstukken, zoals bijvoorbeeld door Karel Verhoeven in De Standaard op 25 februari 2019.

Sommige mensen wijten deze achteruitgang van de Nederlandse taalopleidingen aan de effecten van de promotie voor STEM-opleidingen. Ik heb even de inschrijvingscijfers van de afgelopen jaren bekeken, afgezet tegenover de stijging van het totale aantal studenten. Dan zie je dat taal en letteren 40 procent marktaandeel verliest, terwijl dat bijvoorbeeld voor een opleiding moraalwetenschappen slechts 10 procent is. Rechten verliest ook ongeveer 10 procent en politieke en sociale wetenschappen verliest slechts 2 procent. Het zijn dus niet alleen de exacte wetenschappen die winnen ten opzichte van alle anderen, maar het zijn wel vooral de talenopleidingen die er het zwaarst onder te lijden hebben.

Onze taal is een te kostbaar goed om er zo onzorgvuldig mee om te springen, en eigenlijk geldt dat evengoed voor onze traditionele goede kennis van vreemde talen. Verschillende professoren vroegen een Vlaams Actieplan voor de Talen. Ik ondervroeg de minister van onderwijs de afgelopen week in de plenaire vergadering (zitting van 27/2/2019). Ze liet verstaan dat ze een dergelijk actieplan zeker verder wil uitwerken. Een VLAT (in de onderwijswereld goochelt men graag met afkortingen) is dus iets om naar uit te kijken. Mooi, hopelijk neemt ook de volgende minister van onderwijs dit over. Ik zal er in ieder geval op blijven hameren.

Ik sloot af met een stokpaardje, en wees erop dat taal meer is dan alleen maar een communicatiemiddel. Taal is het cultuurmiddel bij uitstek, het middel bij uitstek om een gemeenschap vorm te geven. Je moet eens kijken waar wij hier – in het Vlaams Parlement - zitten: 124 mensen als vertegenwoordigers van een Vlaamse natie, een natie die er gekomen is door zich de laatste twee eeuwen als het ware aan haar taal uit het moeras op te trekken. Dat is iets dat wij moeten koesteren. Die taal gaat ook het middel zijn waarmee we nieuwkomers verleiden om van onze gemeenschap en onze cultuur te houden. We moeten daarin blijven investeren, investeren in goede neerlandici, met liefde voor die taal in al haar aspecten, literatuur evengoed als het goed gesproken woord, het communicatiemiddel, en alles wat daarbij hoort. We moeten daarin blijven investeren. Dat is van levensbelang voor onze eigen gemeenschap.